“Noce i dnie” – film Jerzego Antczaka na podstawie powieści Marii Dąbrowskiej

Sprawdź w CANAL+ online, jak po niemal 50 latach wygląda film "Noce i dnie". Ząb czasu oczywiście nie oszczędza żadnej z produkcji z lat 70. XX wieku. Natomiast uchwycenie ducha przeszłości udało się Antczakowi. Pomogła mu w tym doborowa obsada, do której jeszcze w tym artykule CANAL+ blog wrócimy.

To film klasyczny, ale też niezbyt tani. Czas, jaki reżyser i zarazem scenarzysta filmu poświęcił na ten projekt to blisko dwa i pół roku. Obok Andrzeja Wajdy, tworzył rzeczy na polskie warunki wręcz epickie, monumentalne. Ostateczny budżet "Nocy i dni" wyniósł aż 130 milionów ówczesnych złotych polskich (przed denominacją mającą miejsce 20 lat później, w roku 1995, i tak kwota robi wrażenie).

O czym jest film "Noce i dnie"?

"Noce i dnie" to film będący sagą dwóch pokoleń rodziny Niechciców.

Zarówno Maria Dąbrowska w dziele pisanym, jak i Jerzy Antczak na ekranie ukazali na tle przemian społeczeństwo polskiego w latach 1865-1914. Podczas ucieczki z zajętego przez Niemców i płonącego Kalińca (mówimy o czasach I wojny światowej - red.) Barbara Niechcic z domu Ostrzeńska (grana przez rewelacyjną Jadwigę Barańską) wspomina swoje życie.

Oj, a było to życie bogate w doświadczenia. Niespełniona miłość do Józefa Toliboskiego (w tej roli niezrównany dziś... gospodarz "Familiady", Karol Strasburger), małżeństwo z Bogumiłem Niechcicem (śp. Jerzy Bińczycki), trudy budowania wspólnego życia w Serbinowie: każde z tych wspomnień, które były wyjątkowe, dosłownie do niej powraca.

Nie brakuje również chwil tragicznych, jak śmierć i pogrzeb pierwszego dziecka. Przywołuje ona też narodziny następnych latorośli, jak również kłopoty z wychowaniem syna Tomasza, romanse, rozstania, sprzedaż majątku w Serbinowie, aż w końcu także chorobę i śmierć introwertycznego, lecz równie kochanego Bogumiła.

Okres to akurat niezbyt spokojny, jeśli chodzi o dzieje Polski przedstawione w "Nocach i dniach".

Sierpień 1914 roku to czas, kiedy w mniejszym lub większym stopniu wiadomo, że wybuchła największa dotąd wojna w historii ludzkości. Zajęty przez Niemców Kaliniec w pośpiechu opuszczają mieszkańcy. Zagubioną i bezradną odnajduje dawny znajomy, stary Żyd Szymszel i ofiaruje jej pomoc. To właśnie spotkanie z nim otworzy Barbarę na dawne czasy.

Siłą filmu Antczaka jest wielość postaci, z których każda może nam zapaść w pamięć innymi cechami charakteru. Nie ma tutaj wrażenia, że wszyscy grają w sposób jednakowy. Warsztat Bińczyckiego od razu odróżnimy od gry Strasburgera. Wielu z młodszych widzów nie zapadł on w pamięć jako aktor. To jest o tyle krzywdzące, bowiem "Noce i dnie" to jego opus magnum.

Toliboski był pierwszą młodzieńczą miłością Barbary. Adorował ją przez kilka lat, niczym Jeremi Przybora Agnieszkę Osiecką. Wszystko po to, by romans pozostał romansem... i nagle ożenił się z inną kobietą. Barbara jednak nigdy nie przestała go kochać.

Małżeństwo z Bogumiłem od początku wyglądało na tworzone z rozsądku, ale też i była w nim miłość: inna, dojrzalsza niż ta, którą obdarzyła Józefa.

Mimo piętnastu lat różnicy wieku, braku ogłady i polotu, a także wizji życia na wsi, Barbara wyszła za Niechcica. Romantycy będą wspominać skoki do wody po lilie wodne i piękny walcowy rytm. Pragmatycy dostrzegą, jak dobre serce miała Barbara, widząc w Bogumile kogoś, z kim spędzi resztę życia i przeżyje to, co najlepsze... ale też i traumatyczne.

Nikt bowiem nie przejdzie obojętnie obok śmierci 4-letniego Piotrusia i depresji Barbary. Wielu z nas dostrzeże lęki przeprowadzkowo-remontowe, gdy małżeństwo odnowi, a później opuści Serbinów. Ich pierwsza córka Agnieszka da z kolei niebywałe szczęście, tak dalekie w mrocznych chwilach. A my zobaczymy, jak w czasach zaborów u czyjegoś boku Barbara znajdzie poczucie bezpieczeństwa na wsi, w gospodarstwie, czego nie mogła przewidzieć wcześniej, będąc wychowaną w wygodnym, miejskim klimacie.

Polska rozdarta była między trzy mocarstwa jest tutaj tylko tłem. Zresztą warto nie zapominać, kim jest Niechcic: to były powstaniec. Po upadku drugiego wielkiego zrywu Polaków i zburzonych marzeniach o niepodległości zacznie się też opowieść będąca powrotem do przeszłości. Tam rozpoczną się losy Niechciców i Ostrzeńskich, gdzie ziemiańskie wesele zjednoczy... inne przyszłe małżeństwo, Barbarę i Bogumiła.

Gdzie obejrzeć film "Noce i dnie"?

Cały film "Noce i dnie" możesz teraz obejrzeć w serwisie CANAL+ online.

Obsada i twórcy

Legendarna już obsada filmu Jerzego Antczaka to kanoniczny przykład dobrze dobrych aktorów. W filmie "Noce i dnie" udział biorą: Jadwiga Barańska (Barbara Niechcic), Jerzy Bińczycki (Bogumił Niechcic), Barbara Ludwiżanka (matka Barbary), Karol Strasburger (Józef Toliboski), Jerzy Kamas (Daniel Ostrzeński), Janina Traczykówna (Michalina Ostrzeńska) czy też Elżbieta Starostecka (Teresa Ostrzeńska-Kociełło). W pozostałych rolach występują Emir Buczacki (Lucjan Kociełło), Stanisława Celińska (Agnieszka Niechcic), Jan Englert (Marcin Śniadowski), Kazimierz Mazur (Tomasz Niechcic), Olgierd Łukaszewicz (Janusz Ostrzeński), Andrzej Seweryn (Anzelm Ostrzeński), Henryk Borowski (Klemens Klicki) czy też Beata Tyszkiewicz (rejentowa Stefania Holszańska).

Reżyserem filmu, jak również jego scenarzystą jest Jerzy Antczak ("Chopin. Pragnienie miłości", "Epilog norymberski"). Muzykę skomponował Waldemar Kazanecki, autorem zdjęć jest Stanisław Loth, zaś scenografia to dzieło Jerzego Masłowskiego.

Najważniejsze nagrody

Oscary 1977: nominacja w kategorii "najlepszy film nieanglojęzyczny"

Berlinale 1976: Nagroda Specjalna (Nagroda Międzynarodowej Unii Krytyki Filmowej - UNICRIT): dla reżysera Jerzego Antczaka, Srebrny Niedźwiedź: dla najlepszej aktorki, Jadwigi Barańskiej i Złoty Niedźwiedź: udział w konkursie głównym

Festiwal Polskich Filmów Filmowych w Gdyni 2015: Diamentowe Lwy (dwie nagrody - najlepszy film 40-lecia Festiwalu: nagroda na ręce reżysera Jerzego Antczaka oraz najlepsza aktorka 40-lecia Festiwalu: Jadwiga Barańska)

Festiwal Polskich Filmów Filmowych w Gdyni 1975: nagrody indywidualne - najlepsze osiągnięcia aktorskie: dla aktorów Jerzego Bińczyckiego i Jadwigi Barańskiej oraz Złote Lwy - udział w konkursie głównym

Złote Kaczki miesięcznika "Film" 2007: w kategorii "najlepsza muzyka" (dla kompozytora Waldemara Kazaneckiego)

"Noce i dnie" - produkcja i ciekawostki

Okazuje się, że to nie Jerzy Bińczycki, którego pamiętamy ze "Znachora" czy też "Pana Tadeusza" miał zagrać Bogumiła Niechcica. Wyborem Antczaka był Stanisław Jasiukiewicz, jednak na przeszkodzie stanęła choroba aktora.

Zdjęcia do filmu realizowano w wielu miejscach, jako podkreślenie podziału Polski pomiędzy zaborców. Spotkamy tutaj bowiem scenerię warszawską, ale także wkroczymy do Seroczyna czy też Krakowa (w końcu filmowy Kaliniec to krakowska dzielnica Stary Kazimierz).

Film "Noce i dnie" w ofercie CANAL+

Oglądaj w CANAL+ online "Noce i dnie"

Szukasz najlepszych polskich filmów? Znajdziesz je w CANAL+ online

Kolekcja CANAL+: zobacz klasykę polskiego kina

Filmy Andrzeja Wajdy trafiły do CANAL+. Oglądaj najlepsze dzieła legendy!