Filmy o PRL, czyli Bareja, Kieślowski, Krzystek i Matuszyński [TOP]

Ostatnia aktualizacja: 05.08.2024

Jeśli chodzi o filmy o PRL, słusznym i znanym tu zwyczajem, przygotowaliśmy specjalne zestawienie najlepszych produkcji dotyczących tego okresu dziejowego. Oto dzieła ponadczasowe, które doskonale zobrazowały, jak po prostu wtedy się żyło. Głupoty biurokracji, partyjny klucz, tworzenie problemów tam, gdzie być ich nie powinno: wszystko ujmowała kamera i tworzyła z tego fabułę wybitną.

Mięso na kartki to tylko jeden z tamtejszych codziennych obrazów. Milicja z pałkami, "polewaczki", a także tłumienie spięć wywołanych przez strajkujących robotników: to z kolei już nie komedia, ale tragiczny obraz tych, którzy w szarości PRL się nie odnajdywali. W wielu przypadkach jednak wskazywano przywary ludzi z tamtej epoki. To dlatego nasi rodzice kochają czasy Stanisława Barei: widzą w tej wyśmiewanej szarości to, na widok czego sami mogą nieco spogodnieć.

Przed rokiem 1989 Polską była Polską, ale jednocześnie też stała się na 45 lat rzeczpospolitą ludową. Jak zatem kreśliły te czasy filmy o PRL?

Skoro omawiamy filmy o PRL, to nie może tu zabraknąć "Nie ma róży bez ognia" (1974)

Oglądaj w CANAL+ online

Opisujemy filmy o PRL, a zatem trudno nam zapomnieć o tym klasyku z udziałem Jacka Fedorowicza, późniejszej gwiazdy wydawanego w czasach wolnej, III RP "Dziennika TV". Aktor ten napisał zresztą scenariusz "Nie ma róży..." z samym Stanisławem Bareją.

Komedia przedstawia absurdalną rzeczywistość, w jakiej znalazło się małżeństwo nauczycieli. Chodzi o parę: Jana i Wandę. Państwo Filikiewiczowie muszą bowiem gościć byłego męża Wandy, Jerzego Dąbczaka. Sytuacja tylko się zapętla. Do lokum sprowadzają się również inne osoby z tzw. "uniwersum pana Dąbczaka".

A wszystko zaczyna się, gdy w życiu Filikiewiczów pojawia się oszust Malinowski (Wiesław Gołas), który oferuje im zamianę mieszkania na nowe, znajdujące się w wieżowcu. Przystaje na to mąż, Jan. Nie wie jeszcze, że przez swoje pomysły wpędzi parę w niemałe kłopoty...

"Nie lubię poniedziałku" (1971): uważajcie, żeby nie obudzić się na platformie kilkanaście pięter nad ziemią

Oglądaj w CANAL+ online

Akcja tego filmu o PRL rozgrywa się w Warszawie. Trudno jednak wskazać nam rok akcji, wiemy tyle, że jest 15 września. Dla wielu osób to początek tygodnia pracowniczego, który będzie też najbardziej pechowym poniedziałkiem w życiu. Wszystko płynie wartko, a historie skupiają się po kolei w stolicy Polski. Oglądamy epizody z życia kilkunastu postaci.

Włoski przemysłowiec przybywa do Warszawy z zamiarem podpisania wielkiej umowy handlowej, ale nieoczekiwanie gubi się w nieznanym mu mieście.

Milicjant kierujący ruchem musi równocześnie opiekować się synkiem. Zadanie to karkołomne, zresztą mały chłopiec nie może wejść do przedszkola, zamkniętego z powodu panującej tam epidemii różyczki.

Gdzie jest za to matka? Nie może zwolnić się z pracy. A gdzie pracuje? Dopełnijmy pętlę absurdu: w biurze matrymonialnym.

Delegat gminnej spółdzielni poszukuje zaś części do kombajnu rolniczego i kłóci się z porywczym taksówkarzem.

Z kolei pijany aktor Bohdan Łazuka (występujący jako on sam) próbuje dotrzeć do domu. Podąża przez Warszawę, jakby sam nie wiedząc, gdzie jest...

Film-arcydzieło o PRL: "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz" (1978): a raczej "co byście chcieli najbardziej usłyszeć?"

Oglądaj w CANAL+ online

Każdemu z nas znana jest "Piosenka Pana Koracza o zdrowiu". To był nie tylko hit kulisów "Ligi+ Extra" oraz "Multiligi+" w czasach, gdy prowadził ją Andrzej Twarowski. Pieśń, w której artysta kwestionuje, "czy to warto prochy brać i leki pić" bawiła nas do rozpuku.

Zresztą cała ta sekwencja jest przekomiczna i oddaje dobrze absurdalność tamtych czasów. "Ustawka telewizyjna", w której pielęgniarki niespecjalnie podążają za scenariuszem powoduje, że prowadzący wprost stwierdza, że odpowiedziały na pytanie jeszcze nieprzeczytane...

Co z tego jednak? Jury uzna odpowiedź awansem!

Bo może!

Omawiając jednak wątek główny na poważnie, przypomnijmy:

Głównym bohaterem "Co mi zrobisz..." jest Tadeusz Krzakoski (Krzysztof Kowalewski), dyrektor przedsiębiorstwa „Pol-Pim”. W podróży służbowej do Paryża poznaje w ambasadzie atrakcyjną Danusię (Ewa Ziętek) i spędza z nią noc. Po kilku miesiącach Danusia składa wizytę Krzakoskiemu. Mówi, że jest z nim w ciąży.

Szybko okazuje się, że dziewczyna jest córką partyjnego prominenta. Małżeństwo z nią stworzyłoby Krzakoskiemu szansę na poprawę urzędniczej pozycji...

"Miś" (1981), taki na miarę naszych możliwości zbudowany film o PRL

Oglądaj w CANAL+ online

Ryszard Ochódzki to był gość, w końcu "wszystkie Ryśki to porządne chłopy".

Głównym wątkiem pierwszej części trylogii związanej z jego postacią jest rywalizacja Ochódzkiego z byłą żoną Ireną o majątek zdeponowany w jednym z londyńskich banków. Ukazane zostają czasy I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka, które w momencie kręcenia filmu chyliły się już ku upadkowi, a kredyty przez niego zaciągnięte zaczynały boleć całe społeczeństwo.

Ryszard to prezes klubu sportowego "Tęcza". To najbardziej przerysowany cwaniak, jakiego można sobie wyobrazić. Przykład lewych interesów, w których bierze udział? Wyłudzenie pieniędzy publicznych przeznaczonych na budowę monstrualnego drewniano-słomianego misia. Tylko po co im ten miś? Wytłumaczeniem jest "odpowiadanie na żywotne potrzeby społeczne".

Podczas wyjazdu za granicę zostaje zatrzymany, ponieważ z jego paszportu wyrwano kilka kartek.

I to między innymi podczas tych wypraw polsko-brytyjskich słyszymy słynną kwestię, że "nie ma takiego miasta jak Londyn, jest Lądek, Lądek-Zdrój"...

Zresztą prawie każdy tekst w tym arcydziele jest kultowy: można śmiało przyznać, że to opus magnum Barei.

"Poszukiwany, poszukiwana" (1973): jak Stasiek stał się Marią, choć... w sumie od zawsze nią był

Oglądaj w CANAL+ online

Głównym bohaterem filmu jest Stanisław Maria Rochowicz (Wojciech Pokora). Człowiek ten zostaje niesłusznie oskarżony o kradzież obrazu autorstwa Bogdana Adamca.

Domniemanemu złodziejowi grozi aż 5 lat więzienia. Z sądami PRL nie ma żartów. Obawiając się utraty reputacji, Rochowicz ukrywa się w przebraniu kobiecym. Postanawia pozostać w nim, aż namaluje kopię zrabowanego płótna i niepostrzeżenie ją podrzuci. Tak jakby Jaś Fasola miał się po wielu latach tym zainspirować w pełnometrażowym filmie...

Wracając jednak na polski grunt: Rochowicz pracuje jako "Marysia", a imię jest mu bliskie, gdyż to... jego drugie. Napotyka jednak szowinistyczne i seksistowskie zachowania gospodarzy, którzy ośmielają się na zbyt dużo, wielokrotnie łamiąc granice cielesne mężczyzny.

Zabawne jest staje się to, że jako magister historii sztuki, Stanisław zarobi mniej niż gdyby pozostał w zawodzie gosposi.

"Brunet wieczorową porą" (1976), czyli "zarobiony jestem, nie znam się, przyjdź pan jutro..."

Oglądaj w CANAL+ online

Wszystkie filmy o PRL, które tu prezentujemy, dały nam cytaty, które stosujemy dziś po wielokroć.

Oto, co zwiastuje nam "Cygańska jesień", utwór główny wykonywany przez nieodżałowaną Annę Jantar.

Niezwykłe przepowiednie wpuszczonej do domu Cyganki mają wyznaczyć losy Michała Romana, głównego bohatera filmu. Spełniają się dzień po dniu. Niczym Karol Krawczyk, słyszy on także tę złowieszczą. Ma paść ofiarą bruneta, który odwiedzi go wieczorową porą.

Michał popada w paranoję. Opuszcza dom, do którego wraca jednak przed wieczorem, gdyż sądzi, że Cyganie po prostu chcieli go okraść. Wówczas odwiedza go feralny brunet. A raczej jego ciało, które Roman znajduje w domu.

Sądzi, że mordercą jest któryś z sąsiadów. Michał rzuca się w pościg za sprawcą...

"Żeby nie było śladów" (2021): zmiana klimatu z komediowego na arcypoważny

Oglądaj za 9,99 zł w serwisie PREMIERY CANAL+

Tutaj nie ma nawet krzty komedii. To historia, która wydarzyła się naprawdę i jest filmem o PRL na wskroś bolesnym.

Gdy Grzegorz Przemyk zmarł na skutek pobicia przez funkcjonariuszy milicji, jego śmierć otoczyła atmosfera tajemniczości i złowieszczej ciszy. Jedynym świadkiem był jego kolega, Jurek Popiel, który decyduje się walczyć o sprawiedliwość. Wkrótce aparat państwowy robi wszystko, aby powstrzymać Jurka.

Służby bezpieczeństwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, milicja, prokuratura i sam rząd: każdy był przeciwko tym, których bito tak, aby nie było śladów.

Film Jana P. Matuszyńskiego odziera tę historię ze złudzeń. Pokazuje wprost, kto był zły, kto dobry, a kto starał się ratować własną skórę. To ekranizacja bestsellerowego reportażu nagrodzonego Literacką Nagrodą Nike, autorstwa Cezarego Łazarewicza...

"Rozmowy kontrolowane" (1991): podaj hasło, a wpuszczą

Ale jakie hasło? Otóż takie, które nawet było przedmiotem jednego z pytań w teleturnieju "Milionerzy"

Na odezwę: "Żyrafy wchodzą do szafy", odpowiadamy: "Pawiany wchodzą na ściany".

To jedna z tych scen, które zapadły w pamięć widzom "Rozmów kontrolowanych", kontynuacji wielkiego "Misia".

Jest grudzień 1981 roku. Ryszard Ochódzki (Stanisław Tym) otrzymuje od pułkownika UB zadanie: ma przeniknąć do struktur "Solidarności" w Suwałkach.

Wyposażony we wspólne zdjęcie z Lechem Wałęsą, staje się agentem. Udaje się do dawnego województwa suwalskiego (pamiętajmy, że to czasy sprzed podziału administracyjnego post A.D. 1999 - red.).

Tam zastaje go stan wojenny. Gdy Ochódzki wraca do stolicy, zatrzymuje go milicja. Nie wie oczywiście o całej intrydze. W bagażniku samochodu znajduje solidarnościowe ulotki. Ryszard rzuca się do ucieczki...

"80 milionów" (1981): pewna kradzież, która pokazała kruszący się obraz PRL

Oglądaj za 5,99 zł w serwisie PREMIERY CANAL+

Nadchodzi jesień 1981 roku. Mnożą się esbeckie konfrontacje, a w kraju wzrasta niepokój. Stan wojenny ma uchronić kraj przed chaosem, gdzie raczej staje się w ręku władzy orężem do stłumienia sił opozycji. Trójka wrocławskich działaczy Solidarności wyczuwa, że właśnie przed takim ruchem nikt w PZPR się nie cofnie. Opozycjoniści postanawiają wypłacić z banku ze związkowego konta 80 milionów złotych. Po co? By mieć zasoby finansowe na działanie w ukryciu.

Fabuła filmu inspirowana była prawdziwą historią, która wydarzyła się we Wrocławiu w okresie od porozumień sierpniowych z 1980 roku aż do sierpnia 1982 roku.

Organizatorem i pomysłodawcą akcji podjęcia i ukrycia 80 milionów złotych był Józef Pinior, ówczesny rzecznik finansowy związku, który do współpracy zaprosił Piotra Bednarza, Tomasza Surowca i Stanisława Huskowskiego. Postacią transparentną był także na Dolnym Śląsku młody Władysław Frasyniuk...

Czytaj więcej o filmie "80 milionów" na CANAL+ blog

"Amator" (1979): jedyna pozycja Krzysztofa Kieślowskiego w tym zestawieniu

Oglądaj w CANAL+ online

Oto jedno z dzieł Krzysztofa Kieślowskiego, które sam wyreżyserował i napisał do niego scenariusz. Filip Mosz ma widocznie dosyć szarego życia i odmienia je w prosty sposób. Dokonuje zakupu amatorskiej kamery filmowej.

Pragnie uwiecznić narodziny i dorastanie córki. Niespodziewanie w zakładzie pracy dostrzegają jego pasję. Filip otrzymuje propozycję nakręcenia filmu z okazji 5-lecia istnienia przedsiębiorstwa. W zakładzie powstaje amatorski klub filmowy, nad którym patronat obejmuje sam dyrektor.

To, ile czasu poświęca na kręcenie filmów, niepokoi coraz bardziej jego żonę, która czuje się emocjonalnie zaniedbana...

Filmy o PRL dostępne są w CANAL+ online: oglądaj!

Filmy o PRL [TOP 10]:

1. "Nie ma róży bez ognia" (1974, reż. Stanisław Bareja)

2. "Nie lubię poniedziałku" (1971, reż. Tadeusz Chmielewski)

3. "Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz" (1978, reż. Stanisław Bareja)

4. "Miś" (1981, reż. Stanisław Bareja)

5. "Poszukiwany, poszukiwana" (1973, reż. Stanisław Bareja)

6. "Brunet wieczorową porą" (1976, reż. Stanisław Bareja)

7. "Żeby nie było śladów" (2021, reż. Jan P. Matuszyński)

8. "Rozmowy kontrolowane" (1991, reż. Sylwester Chęciński)

9. "80 milionów" (2011, reż. Waldemar Krzystek)

10. "Amator" (1979, reż. Krzysztof Kieślowski)

Czytaj także na CANAL+ blog:

Polskie seriale: sprawdź, które polecamy. Co warto obejrzeć?

Najlepsze filmy polskie. Kolekcja w CANAL+ online

Polskie filmy o mafii: zobacz, jak kino ukształtowało wizerunek gangsterów

Filmy Barei – kultowe polskie komedie, jedyne w swoim rodzaju (TOP 6)